معرفی استانداردهای جدید بینالمللی برای حضور بقایای سموم کشاورزی در خشکبار.
- محمد یاسر گنجی دوست
- No Comments
استانداردهای جدید سموم در خشکبار: عبور از فیلترهای سختگیرانه صادراتی (وقتی میکرومترها تصمیم میگیرند)
در تجارت جهانی خشکبار، “کیفیت” دیگر فقط به معنی خندان بودن پسته یا درشت بودن کشمش نیست. کیفیت امروز یعنی “سلامت شیمیایی”. کشورهای خریدار (بهویژه اتحادیه اروپا، ژاپن و روسیه)، دروازههای خود را با فیلترهای نامرئی به نام MRL (Maximum Residue Limit) محافظت میکنند.
یک تغییر کوچک در قوانین (مثلاً ممنوع شدن یک سم خاص)، میتواند صادرات یک کشور را فلج کند. نمونه بارز آن، ممنوعیت سم کلرپیریفوس در اروپا بود که چالش بزرگی برای پسته ایران ایجاد کرد. نکته ترسناک برای خشکبار اینجاست: “اثر تغلیظ”. وقتی میوه خشک میشود و آبش را از دست میدهد، غلظت سموم در آن ۵ تا ۱۰ برابر میشود! بنابراین، خشکبار زیر ذرهبین دقیقتری قرار دارد.
در این مقاله تخصصی، ما استانداردهای جهانی، اصطلاحات فنی (MRL, PHI) و جدیدترین تغییرات قوانین را بررسی میکنیم تا شما بتوانید محصولی تولید یا صادر کنید که در هیچ مرزی متوقف نشود.
مفهوم کلیدی: MRL چیست؟ (خط قرمز قانونی)
MRL (Maximum Residue Limit) یا “حداکثر حد مجاز باقیمانده”، مقدار قانونی سم است که میتواند در محصول نهایی وجود داشته باشد (بر حسب میلیگرم در کیلوگرم یا ppm).
-
چگونه تعیین میشود؟ بر اساس کمترین مقداری که برای سلامت انسان (بهویژه کودکان) بیخطر است.
-
قانون بازی: اگر آزمایشگاه مرزی، سمی را پیدا کند که غلظت آن حتی ۰.۰۰۱ بالاتر از MRL باشد، کل کانتینر بار “ناایمن” تلقی شده و معدوم یا مرجوع میشود.
غول مرحله آخر: استاندارد اتحادیه اروپا (EU Regulations)
اتحادیه اروپا سختگیرترین رژیم نظارتی جهان را دارد و الگوی بسیاری از کشورهاست.
۱. سیاست “تحمل صفر” (Zero Tolerance) برای برخی سموم
جدیدترین و مهمترین تغییر، حذف برخی سموم پرکاربرد از لیست مجاز است.
-
مثال مهم (کلرپیریفوس): این سم سالها در باغهای پسته ایران استفاده میشد. اما اتحادیه اروپا MRL آن را به ۰.۰۱ ppm (حد تشخیص دستگاه) کاهش داد. این یعنی عملاً “وجود این سم ممنوع است”.
۲. لیست سموم مجاز (EU Pesticides Database)
اروپا دیتابیسی دارد که برای هر محصول (مثلاً کشمش)، لیست صدها سم و حد مجازشان را مشخص کرده است.
-
نکته: اگر برای یک سم خاص عددی تعیین نشده باشد، حد مجاز آن به صورت پیشفرض ۰.۰۱ mg/kg (کمترین حد) در نظر گرفته میشود.
سایر استانداردها: کدکس و FDA
همه دنیا مثل اروپا نیستند. شناخت تفاوتها مهم است.
۱. کدکس (Codex Alimentarius)
این استاندارد سازمان ملل (WHO/FAO) است.
-
ویژگی: معمولاً آسانگیرتر از اروپاست. بسیاری از کشورهای آسیایی، آفریقایی و خاورمیانه (بازارهای اصلی ایران) از کدکس پیروی میکنند.
-
استراتژی: اگر محصول شما استاندارد اروپا را پاس نمیکند، میتوانید آن را به بازارهای کدکس (مثل روسیه یا عراق) صادر کنید.
۲. استاندارد آمریکا (FDA / EPA)
آمریکا لیست اختصاصی خود را دارد. برخی سموم که در اروپا ممنوع هستند، ممکن است در آمریکا مجاز باشند (و برعکس). برای صادرات به کانادا و آمریکا، باید چکلیست EPA را بررسی کنید.
چالش بزرگ خشکبار: “اثر تغلیظ” (The Concentration Effect)
این نکتهای است که بسیاری از کشاورزان را غافلگیر میکند.
-
فرض کنید حد مجاز یک سم در “انگور تازه” ۲ ppm است.
-
کشاورز انگور را تست میکند و سم آن ۱.۵ ppm است (مجاز).
-
او انگور را خشک میکند (تبدیل به کشمش). وزن محصول ۴ برابر کم میشود، اما مقدار سم ثابت میماند.
-
نتیجه: غلظت سم در کشمش به ۶ ppm میرسد!
-
فاجعه: بار کشمش در گمرک رد میشود، در حالی که انگور اولیه سالم بود.
راهکار: در تولید خشکبار، باید از همان ابتدا (در باغ)، مصرف سموم را بسیار کمتر از حد مجاز میوه تازه نگه داشت.
مدیریت در باغ: دوره کارنس (PHI)
برای اینکه محصول نهایی پاک باشد، مدیریت باید از باغ شروع شود.
-
دوره کارنس (Pre-Harvest Interval – PHI): حداقل زمانی که باید بین “آخرین سمپاشی” تا “برداشت محصول” فاصله باشد تا سم در معرض آفتاب و هوا تجزیه شود.
-
اشتباه رایج: کشاورز ۳ روز قبل از چیدن زردآلو سم میزند تا لک نشود. این سم در بافت میوه میماند و در خشکبار فاجعه میآفریند. رعایت دقیق PHI (که روی قوطی سم نوشته شده) حیاتی است.
نقش طراح وب در شفافسازی (سایت صادراتی)
امیررضا جان، خریدار خارجی در سایت به دنبال عکسهای قشنگ نیست؛ به دنبال “تضمین سلامت” است.
۱. صفحه “Quality Assurance” (تضمین کیفیت)
در سایت یک بخش بساز و لینک دیتابیسهای آزمایشگاهی را بگذار.
-
امکان دانلود COA (برگه آنالیز) برای نمونه محصولات.
-
درج جملاتی مثل: “Compliant with EU Regulations 2024” (مطابق با قوانین ۲۰۲۴ اروپا).
۲. سیستم ردیابی (Traceability)
اگر بتوانی سیستمی (حتی ساده) طراحی کنی که مشتری با زدن بچ نامبر (Batch Number)، ببیند که این پسته از کدام باغ آمده و چه تستهایی روی آن انجام شده، اعتماد مشتری ۱۰۰۰ برابر میشود. (مرتبط: “[نقش بلاکچین در خشکبار]”).
بخش پرسش و پاسخ فنی (FAQ)
۱. آیا شستن میوه خشک سموم را از بین میبرد؟
-
سموم تماسی (سطحی): بله، با شستشو کم میشوند.
-
سموم سیستمیک (نفوذی): خیر. این سموم وارد شیره گیاه و گوشت میوه شدهاند و با شستن از بین نمیروند. تنها راه، عدم استفاده از آنها در دوره کارنس است.
۲. اگر بار در مقصد به خاطر سم رد شد، چه میشود؟ این بدترین کابوس تاجر است.
-
معدومسازی: بار با هزینه خودِ صادرکننده سوزانده میشود.
-
تغییر مسیر (Re-export): اگر شانس بیاورید، اجازه میدهند بار را به کشوری بفرستید که قوانین آسانتری دارد (هزینه حمل مضاعف).
-
بازگشت: که معمولاً صرفه اقتصادی ندارد.
۳. آیا محصولات ارگانیک هم MRL دارند؟ برای محصولات ارگانیک، MRL عملاً باید “صفر” (غیرقابل تشخیص) باشد. اگر حتی مقدار کمی سم پیدا شود، گواهی ارگانیک باطل شده و محصول به عنوان “معمولی” (و شاید رد شده) فروخته میشود.
جمعبندی: دانش، سپر دفاعی صادرات
در بازار جهانی امروز، استانداردهای سموم دیوار بلندی است که دور بازارهای ثروتمند کشیده شده است. صادرکنندهای موفق است که:
-
باغدارش را آموزش دهد (رعایت دوره کارنس).
-
قبل از صادرات، نمونه را در آزمایشگاههای معتبر داخلی (آکرودیته) تست کند.
-
و در وبسایتش، این تعهد به سلامت را با مدارک مستند به نمایش بگذارد.
به عنوان مشاور و طراح وب، آگاهی تو از این استانداردها، به تو قدرت میدهد تا سایتی بسازی که زبانِ “تجارت بینالملل” را میفهمد.