ردیابی محصول (Batch Tracking) در خشکبار: مدیریت ریسک و نجات سرمایه (جعبه سیاه انبار)

تصور کنید شما تولیدکننده چیپس میوه هستید. ناگهان اداره بهداشت تماس می‌گیرد و می‌گوید: “در نمونه‌برداری از بازار، در چیپس سیب شما یک تکه فلز پیدا شده!” این کابوس هر تولیدکننده‌ای است.

• سناریوی بدون ردیابی: شما نمی‌دانید این چیپس کی تولید شده. مجبورید تمام محصولات موجود در بازار و انبار را جمع‌آوری (Recall) و معدوم کنید. ضرر: ۵۰۰ میلیون تومان + آبروریزی برند.

• سناریوی با ردیابی (Batch Tracking): شما کد روی بسته را چک می‌کنید: BN-14030810-A. می‌فهمید که این بسته در “شیفت صبح ۱۰ آبان” تولید شده. فقط محصولات همان شیفت (۵۰ کیلو) را جمع می‌کنید. ضرر: ۵ میلیون تومان.

سیستم ردیابی بچ (Batch Tracking) یا لات نامبر (Lot Number)، به معنی اختصاص دادن یک “کد شناسایی منحصر‌به‌فرد” به گروهی از محصولات است که در شرایط یکسان تولید شده‌اند. در این مقاله، ما یاد می‌گیریم چگونه این سیستم نجات‌بخش را در فرآیند فروش آنلاین و انبارداری پیاده‌سازی کنیم.

---

فاز اول: آناتومی یک “کد بچ” (این کد چه می‌گوید؟)

کد محصول (SKU) می‌گوید “این کالا چیست” (مثلاً پسته). کد بچ (Batch Number) می‌گوید “این کالا از کجا و کی آمده است”.

یک کد بچ استاندارد برای خشکبار باید حاوی اطلاعات زیر باشد (که معمولاً رمزگذاری می‌شود):

1. تاریخ تولید: (مثلاً 241012 برای ۱۲ اکتبر ۲۰۲۴).

2. مبدأ (تأمین‌کننده): (مثلاً کد 05 برای باغ احمدآقا).

3. شیفت یا خط تولید: (مثلاً A برای خط ۱).

4. تاریخ انقضا.

مثال: PST-241012-05-A (پسته، تولید ۱۲ اکتبر ۲۰۲۴، تأمین‌کننده ۵، خط A).

---

فاز دوم: مدیریت ریسک با ردیابی (چرا حیاتی است؟)

۱. جراحی دقیق به جای قطع عضو (Targeted Recall)

همانطور که در مثال اول گفتیم، اگر مشکلی (کرم‌زدگی، طعم بد، جسم خارجی) پیش بیاید، شما دقیقاً می‌دانید کدام بخش از انبار آلوده است و فقط همان بخش را قرنطینه می‌کنید.

۲. مدیریت انقضا (FEFO Strategy)

در خشکبار، محصولاتی که زودتر منقضی می‌شوند باید زودتر فروخته شوند (First Expired, First Out).

• بدون بچ نامبر، انباردار نمی‌داند کدام پسته قدیمی‌تر است.

• با بچ نامبر، سیستم هشدار می‌دهد: “پارت شماره ۱۰۲ دارد منقضی می‌شود، آن را با تخفیف بفروش.”

۳. تضمین کیفیت (Quality Consistency)

اگر مشتریان از “بارِ ارسالی هفته پیش” شکایت دارند، شما با بررسی بچ نامبر می‌فهمید که تمام شکایات مربوط به “بارِ فلان کشاورز” است. پس با آن کشاورز قطع همکاری می‌کنید.

---

فاز سوم: پیاده‌سازی فنی در ووکامرس (نقش طراح وب)

ووکامرس به صورت پیش‌فرض سیستم Batch Tracking ندارد. شما باید از افزونه‌های تخصصی استفاده کنید.

۱. افزونه‌های پیشنهادی

• WooCommerce Product Batch Numbers: ساده و کاربردی. اجازه می‌دهد برای هر سفارش، یک بچ نامبر اختصاص دهید.

• ATUM Inventory Management (با ادانِ Multi-Inventory): حرفه‌ای‌ترین گزینه رایگان/پریمیوم. این افزونه به شما اجازه می‌دهد که از یک محصول (مثلاً پسته)، چند موجودی مختلف با تاریخ انقضای متفاوت داشته باشید.

• YITH WooCommerce Product Expiration: تمرکز بر تاریخ انقضا.

۲. فرآیند عملیاتی در سایت

1. ورود کالا: وقتی ۱ تن پسته می‌خرید، در افزونه یک “Batch” جدید می‌سازید:

   • نام: پسته-رفسنجان-مهر

   • موجودی: ۱۰۰۰ کیلو

   • انقضا: ۱۴۰۴/۰۷/۰۱

2. فروش کالا: وقتی مشتری خرید می‌کند، سیستم به صورت اتوماتیک از “قدیمی‌ترین بچ” (FEFO) کم می‌کند و کد آن بچ را در فاکتور مشتری و دیتابیس سفارش ثبت می‌کند.

3. رهگیری: اگر مشتری زنگ زد، شما شماره سفارش را می‌زنید و می‌بینید که از کدام بچ برای او ارسال شده است.

---

فاز چهارم: ردیابی دو طرفه (Forward & Backward)

یک سیستم کامل باید دو مسیر داشته باشد:

۱. ردیابی رو به جلو (Forward – به سمت مشتری)

• سوال: “این بارِ آلوده که الان در انبار کشف کردیم، به چه کسانی فروخته شده؟”

• پاسخ سیستم: لیست ۱۰ مشتری که از بچِ آلوده خرید کرده‌اند را می‌دهد تا به آن‌ها ایمیل بزنید و عذرخواهی کنید.

۲. ردیابی رو به عقب (Backward – به سمت تأمین‌کننده)

• سوال: “این بسته خراب که مشتری پس فرستاده، مالِ کدام تأمین‌کننده بود؟”

• پاسخ سیستم: این بسته مربوط به بارِ ورودیِ “بازرگانی رضایی” در تاریخ فلان است. (پس می‌توانید خسارت بگیرید).

---

فاز پنجم: استفاده بازاریابی (شفافیت)

شما می‌توانید این سیستم داخلی را به یک ابزار اعتمادسازی تبدیل کنید.

۱. قابلیت “ردیابی اصالت” در سایت

یک فرم در سایت بگذارید: “کد روی بسته را وارد کنید تا شناسنامه محصول را ببینید.”

• وقتی مشتری کد را می‌زند، می‌بیند:

  • تاریخ دقیق برداشت.

  • نام باغدار.

  • تاریخ بسته‌بندی.

  • نتیجه آزمایش آفلاتوکسین (که برای آن بچ انجام شده).

این سطح از شفافیت، برند شما را در ذهن مشتری به “امیرکبیرِ بازار خشکبار” تبدیل می‌کند!

---

بخش پرسش و پاسخ فنی (FAQ)

۱. آیا برای هر بسته کوچک باید یک کد بچ جداگانه چاپ کنیم؟ خیر. کد بچ برای “کلِ یک پارت تولید” است. اگر در شیفت صبح ۱۰۰۰ بسته تولید کرده‌اید، همه آن‌ها یک کد مشترک دارند. اما اگر فردا تولید کنید، کد عوض می‌شود.

۲. اگر محصول مخلوط (آجیل چهارمغز) باشد، کد بچ چطور است؟ این پیچیده‌ترین حالت است. محصول نهایی یک “کد بچِ مادر” می‌گیرد. اما در نرم‌افزار، این کد مادر به ۴ کد بچِ فرزند (پسته، بادام، فندق، بادام هندی) متصل است. این یعنی BOM (Bill of Materials) که نیاز به نرم‌افزارهای ERP یا افزونه‌های پیشرفته دارد.

۳. آیا بارکد میله‌ای معمولی همان بچ نامبر است؟ خیر! بارکد میله‌ای (EAN/UPC) معمولاً فقط کد محصول (SKU) است و روی همه پسته‌ها یکسان است. کد بچ معمولاً به صورت متنی (Text) یا QR Code کنار تاریخ انقضا چاپ می‌شود.

---

جمع‌بندی: مدیریت با چراغ روشن

استفاده از سیستم ردیابی کد محصول (Batch Tracking)، یعنی روشن کردن چراغ‌ها در انبار تاریک. بدون این سیستم، هر مشکلی یک “بحران” است. با این سیستم، هر مشکلی فقط یک “تیکتِ قابل حل” است.

به عنوان طراح وب و مشاور، اگر این سیستم را برای مشتریانت راه‌اندازی کنی، تو فقط یک سایت نفروخته‌ای؛ تو “امنیت و آرامش ذهنی” را به آن‌ها فروخته‌ای. و این ارزشمندترین کالاست.